Tıp dilinde “pruritus” olarak adlandırılan kaşıntı, çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Bir hastalık değil, bir uyan, yani bir belirtidir.
Kaşıntı, nedenine bağlı olarak değişen şiddetlerde olabilir. Gelip geçici hafif bir rahatsızlık ile insanı uyutmayacak kadar şiddetli ve uzun sürelileri arasında değişen biçimleri vardır. Bütün deri yüzeyi kaşınabildiği gibi, küçük bir bölgede sınırlı da kalabilir. Bedenin her yerinde olabilir. Gözler, kulaklar, makat ve vajina en çok etkilenen bölgelerdir.
Nedenleri
Kaşınma duygusu, derinin hemen altında yer alan çok küçük sinir uçlarının uyarılmasından kaynaklanır. Uyarı, bir böceğin deri üzerinde yürümesiyle ya da sert iplikten dokunmuş bir giysiyle doğrudan oluşabileceği gibi, “histamin” adlı bir maddenin açığa çıkmasıyla dolaylı olarak da ortaya çıkabilir (histamin bedende bulunan ve iltihap tepkisinde rol oynayan kimyasal bir maddedir). Histamin, kişi bir böcek tarafında sokulduğunda ya da belli bir maddeye karşı alerjisi olduğunda ortaya çıkar.
Yaygın, yani bütün bedende birden olan kaşıntı, genellikle kişiyi bütünüyle etkileyen bir genel hastalığın belirtisidir ve bir uyarı olarak kabul edilmelidir. Sözgelimi, lenf bezlerinden kaynaklanan bir tür kanser olan, ancak başarıyla tedavi edilen Hodgkin hastalığının belirtisi olabilir. Hodgkin hastalığında, öteki belirtilerin yanı sıra yaygın kaşıntı da görülmektedir. Sinir uçlarını etkileyen başka tıbbi sorunlar da kaşıntı yapabilir. Şeker hastalığı, bazı anemi (karişızlık) ve aşırı çalışan tiroit (tirotok- sikoz) vakalarında bu tip kaşıntı görülebilir. Ağır sarılıkta da, deride safra tuzlarının birikmesi şiddetli kaşıntıya neden olur.
Aynı biçimde gebelikte, yaşlılıkta ve suçiçeğinde derinin su toplamasına bağlı olarak yaygın kaşıntı ortaya çıkabilir.
Yaygın kaşıntı, alerjik bir tepki sonucu da görülür. Kaşıntının genellikle alerji yapan madde ile karşılaşan beden bölgesiyle sınırlı olmasına karşılık, bedenin akut bir biçimde şiddetli tepki göstermesi durumunda yaygın, yani genel bir tepki de görülebilir. Sözgelimi arı zehrine karşı ciddi alerjisi olan bir arıcıda, sokma bölgesindeki şişliğin yanı sıra, bütün bedende kaşıntı olur.
Yaygın kaşıntı, duyarlığın aşırı olduğu bütün durumlarda ve alerjen (alerji yapan madde) herhangi bir miktarda kan dolaşımına karıştığında da ortaya çıkar. Hastanın alerjik olduğu yiyecek ve ilaçlarla başlar ve genellikle yaygın bir döküntü, bazen de “ürtiker” olarak, bilinen kızarıklıklarla birlikte görülür.
Çoğu kaşıntı küçük bir bölgeyle sınırlı kalır. Egzama gibi deri hastalıklarında, etkilenen deri bölgesinde belirgin kaşıntı vardır. Bazı egzama türleri varislere eşlik eder, ötekiler ise kimyasal maddeler, yağlar ve metaller (özellikle de nikel) ile temas sonucu oluşur. Deri hastalıklarının çoğu kaşıntı yapar. Parmakarası mantarı gibi mantar hastalıkları, saçkıran ya da aşırı kepeklenme ve seboreik dermatit gibi kafa derisinde aşırı yağlanmanın belirtisi kaşıntıdır. Soğuk ısırması kaşıntı yapabilir. Öte yandan, yıkanmayan bölgelerde kir birikmesi de başlıca kaşıntı nedenleri arasındadır.
Öteki etkenlerAynı biçimde, samannezlesi ve alerjik rinit (burun iltihabı) sonucu burun çevresi ve gözlerde kaşıntı olur.Bazı kaşıntılar belirli yerlere özgüdür. Makat çevresindeki kaşıntı (pruritus ani) basur ya da makatta çatlaktan kaynaklanır. Vajinayı etkileyen enfeksiyonlar (sözgelimi mantar) o bölgede kaşıntıya (pruritus vulvae) neden olur.
Kaşıntı bütünüyle psikolojik kökenli de olabilir, gerginlik ve endişe sonucu, hattâ ısrarlı bir biçimde kaşıntı (ya da bit ve pire) düşünmekle bile ortaya çıkabilir.
Derinin kuruluğu ve gerginliği sonucu sinir uçlarının daha duyarlı olması (gebelerde sık görülür) da kaşıntı yapar. Çok yaşlı kişilerde deri neminin az olması ya da kan dolaşımında demir miktarının azalması kaşıntıyla sonuçlanır. Bazı kişiler ise sıcak bir banyodan sonra bacaklarında kaşıntı hissederler.
Erken uyan sistemi kaynaklanan döküntü de olabilir.Birçok yönden kaşıntı, bir rahatsızlığın belirtisidir. Bu bir asalağın varlığına bağlı olabileceği gibi, bir hastalıktan
Gözlerin kaşınması, konjunktivite ya da samannezlesine bağlı olabilir. Kulaklar arasıra kir nedeniyle kaşınabilir. Ancak kaşıntının sürmesi ya da şiddetlenmesi dışkulak yolu iltihabının belirtisi olabilir. Dışkulak yolu iltihabı, tedavi edilmezse çok rahatsızlık verir. Gerek vajina gerekse makatta kaşıntı, vajina enfeksiyonu ya da makatta iltihap belirtisi olabilir (en yaygın görülenler mantar enfeksiyonlarıdır). Özellikle şeker hastalarında bü tür durumlar sık görülür. Çocuklarda makat kaşıntısının en yaygın nedeni, gödenbağırsağına yerleşen bağırsak solucanlarıdır.
Tehlikeler
Öteki belirtilerin çoğu gibi kaşıntı da bazen tehlike işareti olabilir. Bu özellikle ağır alerji, tiroit hastalığı ve şeker hastalığının belirtisi olduğu durumlar için geçerlidir.
Bu tür tehlikeler nedeniyle uzun süren kaşıntılarda nedenin saptanması önemlidir. Tehlikeli olmasa bile emin olmak ve en kısa zamanda tedavi ettirmek gerekir.
Ağır egzama ya da sedef hastalığında ise kaşıma, hastalığın yayılmasına, derinin enfeksiyonlara açık hale gelmesine yol açabilir.
Tedavi ve sonuç
Yaygın kaşıntının tedavisi, gerçek nedenin ortadan kaldırılmasıdır. Döküntü olmadığında, kaşıntıyı, deriye krem ya da losyon sürerek geçirmek olanaksızdır. Suçiçeğinde yumuşatıcı bir krem kaşıntıyı azaltır. Kaşıntı çok şiddetliyse antihistaminli tabletler ve şuruplar, özellikle de trimeprazine etkili olur.
Yaygın kaşıntının alerjik bir tepki sonucu ortaya çıktığı durumlarda, antihistaminli ilaçlar kullanılır. Bunlar gene ağızdan, tablet ya da şurup olarak alınır, ancak ağır vakalarda daha çabuk etki sağlama amacıyla enjeksiyonla verilmeleri de olanaklıdır. Antihistaminli kremler ve losyonlar deri üstüne sürülmemelidir. Bu, deride, antihistamine karşı duyarlılık oluşturarak, ileride gerektiği zaman antihistaminli ilaçların kullanılmasını tehlikeli kılar.
Yerel kaşıntının nedeninin bulunması da uygun tedavinin yapılabilmesi için gereklidir. Sözgelimi değişik egzama tiplerine elverişli, değişik kremler vardır. Temas alerjilerinde, hasta, nedeni bulup ondan kaçınarak korunur.
Kaşıntı, nedeni ortadan kalktığı ya da tedavi edildiği zaman hızla geçer. Ancak, polen ya da hayvan tüyü gibi yaygın olarak bulunan maddelere karşı alerjinin söz konusu olduğu durumlarda kaşıntı, kişi bu maddelerle her karşılaştığında ortaya çıkar.
Deri hastalıklarında kaşıntı, yalnız bir belirtidir, hastalık tedavi edildiğinde geçer. Ancak antienfiamatuar ve stereoit ilaçlarla rahatsızlığın azaltılması da olanaklıdır.
Kaynak Kitap: Doktorumuz Ansiklopedi
Her kadının içinde evde yastık diken, rastık çeken, sek sek seken bir "Mahmure" vardır.
yorum yok